Slaaptekort: wat is de oorzaak en het gevolg?

Slaaptekort: wat is de oorzaak en het gevolg?

Wanneer mensen teveel spanningen ervaren horen we vaak dat één van de belangrijkste problemen slecht slapen is. Dit kan inhouden dat het lang duurt voordat je inslaapt, je lastig doorslaapt, of dat je wel voldoende uren slaapt maar toch doodmoe wakker wordt. Het is logisch dat wanneer je gedurende langere tijd slecht of onvoldoende slaapt, je chronisch moe en emotioneel minder stabiel wordt.

DE OORZAKEN VAN SLAAPPROBLEMEN

Veruit de meeste slaapproblemen veroorzaken we zelf. Het belangrijkste probleem is dat heel veel mensen gewoon te weinig slapen. Veel actieve mensen hebben de neiging om slapen als tijdverlies te beschouwen. Uit onderzoek is gebleken dat we onze slaap in de laatste 30 jaar gemiddeld 1,5 à 2 uur verkort hebben. Geen wonder dat 45% van de mensen zich regelmatig moe voelt.

Veel mensen belasten met een drukke baan en/of gezin overdag vooral hun geest, terwijl aan het lichaam geen inspanning wordt gevraagd. Dit heeft tot gevolg dat ’s avonds de geest toe is aan rust terwijl het lichaam nog wel reserve heeft voor actie. Dit lichaam, dat nog lang niet aan rusten toe is, zal dus moeilijk kunnen inslapen.

DE GEVOLGEN VAN SLAAPTEKORT

Toch is het nog niet altijd voor iedereen duidelijk waarom we precies slaap nodig hebben. Tijdens onze slaap zijn we lang en diep aan het rusten, herstellen en bijkomen van alles wat we overdag hebben gedaan: eten, zorgen, werken, etc. Door niet te slapen kun je gaan hallucineren en krijg je soms geheugenproblemen. Slaaptekort heeft in feite hetzelfde effect als het drinken van alcohol. Slaap je lange tijd slecht, of onvoldoende, dan heeft dat effect op je leer- en denkvermogen. Ook is je weerbaarheid minder. Bij slaaptekort kun je zelfs dezelfde sombere gevoelens hebben als bij depressie. Ook kan het verder doortrekken en kun je in je stemming schommelen van extatisch blij naar diep verdriet of boosheid.

DE WERKING VAN HERSENEN EN CORTISOL

Slaap is essentieel voor ons. We kunnen een maand niet eten, we kunnen drie dagen niet drinken maar we kunnen niet zonder slaap. Ons lichaam heeft genoeg aan rust om te herstellen, maar onze hersenen hebben echt slaap nodig voor herstel. Bovendien slapen we de eerste uren van onze slaaptijd dieper dan het tweede deel. Die eerste uren zijn dus ook het belangrijkst voor het herstel van onze hersenen. Dat alle uren die je voor 24.00 uur slaapt dubbel tellen is dus geen fabeltje, ons cortisol (stresshormoon) begint namelijk al rond 02.00 uur ’s ochtends weer te stijgen. Ons cortisol heeft namelijk een wisselend niveau door de dag heen. ’s Ochtends moet het hoog zijn om ons helder en alert te maken en ’s avonds rond 22.00 uur is het laag, ideaal voor een lichaam dat goed moet herstellen.

HET VERBAND TUSSEN SLAPEN EN ALZHEIMER

Uit onderzoek blijkt dat we van nature 7 à 8 uur slapen. Voor dit onderzoek zijn mensen in een omgeving gebracht zonder contact met de buitenwereld en zonder te weten of het dag of nacht is. Bij een studie uit 2013 werden gezonde mensen beperkt tot 6 uur slaap  (de meesten van ons vinden dat nu normaal). Er werd gekeken naar de verandering in de genen en de onderzoekers ontdekten daarin een verstoring van activiteiten in bepaalde genen. Dit betrof de genen die te maken hebben met tumorgroei, langdurige ontstekingen en het type genen dat gelinkt is aan stress en daarmee aan hart- en vaatziekten. Dat is een pittige conclusie toch?

Net zo opzienbarend is onderzoek dat is gedaan naar de relatie tussen Alzheimer en slaaptekort. Kort uitgelegd zit dat zo. Onze hersenen produceren een afvalstof. Tijdens onze slaap worden onze zenuwcellen als het ware schoongespoeld en wordt deze afvalstof afgevoerd. Als we te weinig slapen bouwt de afvalstof zich op in onze hersenen en dat kan Alzheimer veroorzaken. Dit kun je meten door bij mensen met slaaptekort een ruggenprik te doen. Hierin vind je de hoeveelheid afvalstof terug.

KUN JE EEN TEKORT AAN SLAAP INHALEN?

Te veel geslapen uren kun je helaas niet even opslaan, zoals geld op de bank, om later te gebruiken als je een slaaptekort hebt. Zelfs lang uitslapen in het weekend compenseert niet alles. Het is dus echt verstandig om zo snel mogelijk iets te doen aan een chronisch slaaptekort.

De aanpak van slaapproblemen is vrijwel altijd een belangrijk onderdeel van onze coachtrajecten. Verderop geven we je praktische tips voor een betere nachtrust, die je morgen kunt uitproberen.

Bron: Stress, vriend en vijand – prof.dr.th.Compernolle, Leefstijl op recept – J. van Kemenade